ΦΑΡΟΙ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

---

Το Υπουργείο Πολιτισμού και οι Εφορείες Νεωτέρων Μνημείων ανέλαβαν να αξιολογήσουν έναν προς έναν όλους τους φάρους. Στο διάστημα αυτό επισκέφθηκαν 20, τους οποίους και έκριναν ως νεώτερα μνημεία τα οποία πρέπει να διατηρηθούν. Ωστόσο το σχέδιο δεν χρηματοδοτήθηκε και η αποκατάσταση έμεινε στα χαρτιά. Η Υπηρεσία Φάρων με τα κονδύλια που διαθέτει έχει την δυνατότητα επισκευής 3-4 πύργων ετησίως. Με τον ρυθμό αυτό η αποπεράτωση του έργου τοποθετείται σε 40 χρόνια.

Το Γ΄ ΚΠΣ αναπτέρωσε τις ελπίδες των ανθρώπων που ασχολούνται με την διατήρηση αυτών των μνημείων. Η επιμονή τους απέδωσε σε πρώτη φάση την έγκριση κονδυλίων ύψους 1,5 δισεκατομμυρίων δραχμών. (περίπου 4,5 εκατομμύρια ΕΥΡΟ) για την εκπόνηση ενός πιλοτικού προγράμματος αναπαλαίωσης και αποκατάστασης του δικτύου. Με τα χρήματα αυτά οι υπηρεσίες του ΓΕΝ μπορούν να επισκευάσουν περίπου 40 φάρους και μάλιστα σε εξαιρετικά σύντομο χρονικό διάστημα γιατί διαθέτουν γνώση, ειδικευμένους μηχανικούς και αρχιτέκτονες.

Οι καταστροφές των φάρων

Οι μεγαλύτερες καταστροφές στο Eλληνικό Φαρικό δίκτυο προκλήθηκαν κατά την διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και συγκεκριμένα κατά την αποχώρηση των Γερμανικών στρατευμάτων από την Ελλάδα. Το 1940 υπήρχαν 206 πέτρινοι φάροι ενώ μετά το τέλος του πολέμου απέμειναν σε λειτουργία μόνον οι 19. Η πρώτη προσπάθεια ανασυγκρότησης του δικτύου άρχισε το 1945 και συνεχίστηκε έως τα μέσα της δεκαετίας του ΄50. Περίπου 80 φάροι ανακατασκευάστηκαν. Οι υπόλοιποι αφέθηκαν στην τύχη τους.

Οι φωτοσημαντήρες επισκίασαν την χρησιμότητα των φάρων. Πολύ φθηνότεροι, ευκολότεροι στην τοποθέτηση και την συντήρηση αναπτύχθηκαν σε ευρεία κλίμακα, σε όλους τους σημαντικούς θαλάσσιους διαύλους και σήμερα ανέρχονται σε 1.188 .

Οι εξελίξεις στους φάρους

Οι εξελίξεις των τηλεπικοινωνιών και περισσότερο στις δορυφορικές επικοινωνίες ήρθαν σαν χαριστική βολή. Έως το 1980 η Υπηρεσία Φάρων απασχολούσε 320 φαροφύλακες οι οποίοι συντηρούσαν το δίκτυο και προλάμβαναν τις φθορές στα χτίσματα. Σταδιακά ο αριθμός των φαροφυλάκων τους μειώθηκε και σήμερα δεν ξεπερνούν τους 70.Στις αρχές του καλοκαιριού 2001 η Υπηρεσία Φάρων του ΓΕΝ φιλοξένησε στις Σπέτσες τη διάσκεψη του Διεθνούς Οργανισμού Φάρων (ΙALΑ) για τις εναλλακτικές χρήσεις αυτών των σύγχρονων μνημείων της ναυσιπλοίας. Η Ελλάδα είναι ιδρυτικό μέλος αυτού του Οργανισμού και συμμετέχει σε όλες τις δραστηριότητες του από τις αρχές της δεκαετίας του 1970.

Το πρόβλημα της συντήρησης του φαρικού δικτύου απασχολεί όλες τις χώρες και από το 1996 έχουν συγκροτηθεί και λειτουργούν 3 ομάδες εργασίας οι οποίες ασχολούνται με την καταγραφή των φάρων και την περιγραφή της κατάστασή τους, την επεξεργασία κοινών πρωτοβουλιών για την διάσωση τους και τέλος με τις δυνατότητες αξιοποίησης τους. Η ιδέα που κατακτά έδαφος στις περισσότερες χώρες είναι να μετατραπούν οι φάροι σε μουσεία. Ως εναλλακτική λύση εξετάστηκε από την Διεύθυνση Μελετών της Υπηρεσίας Φάρων η αυτοχρηματοδότησης των έργων συντήρησης και επισκευής από τα φαρικά τέλη που προβλέπονται από τον νόμο. Τα ετήσια έσοδα από το τέλος αυτό ανέρχονται σε 1 δισεκατομμύριο δραχμές (περίπου 3 εκατομμύρια ΕΥΡΟ) και αποδίδονται στο Υπουργείο Οικονομικών. Το Υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας εξετάζει το ζήτημα τόσο της αναπροσαρμογής των τελών όσο και της απόδοσης τους στην Υπηρεσία Φάρων προκειμένου να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα του Eλληνικού φαρικού δικτύου.

Παράλληλα με το πιλοτικό πρόγραμμα για την ανασυγκρότηση του δικτύου η Υπηρεσία Φάρων προχώρησε στην εκπόνηση ενός φιλόδοξου σχεδίου με στόχο την προσέγγιση του δικτύου από τον κόσμο. Το 2000 για πρώτη φορά πέρασαν μέρος των διακοπών τους σε φάρους περίπου 50 στελέχη του Πολεμικού Ναυτικού. Οι παρατηρήσεις τους κατεγράφησαν προκειμένου να προσαρμοστεί αυτό το σχέδιο στα μέτρα των πολιτών που επιθυμούν να επισκεφθούν και να μείνουν για κάποιο χρονικό διάστημα στις οικίες των φαροφυλάκων. Επίσης από πέρυσι μέχρι σήμερα οργανώθηκαν 3 εκδρομές προσκόπων και κρίνοντας τα αποτελέσματα ως ιδιαίτερα θετικά του χρόνου αυτή η δραστηριότητα θα αποκτήσει συστηματικότερο χαρακτήρα.

Τέλος στο νησί Ίος με πρωτοβουλία των Τοπικών Αρχών ο φάρος αναπαλαιώθηκε και είναι ανοικτός για το κοινό. Παρόμοια πρωτοβουλία εκδηλώθηκε πρόσφατα και από τον Δήμο Γυθείου για τον φάρο Κρανέας ο οποίος σε συνεργασία με τον Ελληνικό Οργανισμό Τουρισμού θα επισκευαστεί και θα στεγάσει το Ναυτικό Μουσείο της Μάνης.

Φάροι και Ευρωπαϊκή συνεργασία

Στο πλαίσιο του Προγράμματος «EC-PHAROS - An Holistic strategy for the Preservation, Restoration and Integration in the life of modern societies of Old European Masonry Lighthouses» (2004-2007), που συντονίζεται από το Εργαστήριο Δομικών Υλικών του ΑΠΘ, συγκεντρώθηκε πολύτιμο υλικό από την έρευνα σχετικά με τους φάρους, το ρόλο που έπαιξαν στη ναυσιπλοΐα, τα προβλήματα που παρουσιάζουν τώρα και τη δυνατή αξιοποίησή τους ως μνημεία της πολιτιστικής κληρονομιάς στο μέλλον.

Το πρόγραμμα υποστηρίζουν η Υπηρεσία Φάρων-Πολεμικό Ναυτικό, η Εφορεία Νεοτέρων Μνημείων Κεντρικής Μακεδονίας-ΥΠΠΟ και ο δήμος Ν. Μηχανιώνας. Στο πρόγραμμα συμμετείχαν ακόμη τέσσερις ευρωπαίοι εταίροι από τη Νορβηγία, τη Βρετανία, την Ιταλία και την Κύπρο. Κάθε εταίρος ανέλαβε ως case study τη μελέτη ανάλυσης, αποκατάστασης και ανάδειξης ενός πέτρινου φάρου: Φάρος Utsira (Νορβηγία), Happisburg (Βρετανία), Cervia & Rimini (Ιταλία), Φάρος Πάφου (Κύπρος) ενώ το ΑΠΘ έχει αναλάβει το Φάρο του Μεγάλου Εμβόλου στο Αγγελοχώρι.

Καταληκτική δραστηριότητα του προγράμματος αποτέλεσε η οργάνωση έκθεσης με αντικείμενο τους φάρους του ελλαδικού και ευρωπαϊκού χώρου, στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης, τον Οκτώβριο του 2007, με στόχο την ανάδειξη του πέτρινου φάρου ως ιστορικού, τοπιογραφικού, αρχιτεκτονικού και πολιτισμικού χωρόσημου, ως συμβόλου ρομαντισμού που εμπνέει το μοναχικό επισκέπτη.

Ανακαίνιση & αποκατάσταση φάρων της Ελλάδας

Ουσιαστικό ρόλο στην αποκατάταση των ναυτικών αυτών μνημείων έχει παίξει το Ιδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη. Η αφοσίωση του Ιδρύματος Αικατερίνης Λασκαρίδη στον Πολιτισμό και στη Ναυτιλία οδηγεί εδώ και χρόνια σε μία αντιμετώπιση της πολιτιστικής και ναυτιλιακής μας κληρονομιάς ως ζωντανού οργανισμού, του οποίου η συντήρηση συμβάλλει στη σύγχρονη εξέλιξή μας και αποτελεί σημαντικό σκοπό του Ιδρύματος. Για το λόγο αυτό, τον Απρίλιο του 2008, το Διοικητικό Συμβούλιο του Ιδρύματος αποφάσισε την πλήρη ανακαίνιση και αποκατάσταση του Φάρου του Ακρωτηρίου Ταινάρου. Επρόκειτο για το πρώτο βήμα ενός ευρύτερου σχεδίου για την ανάδειξη των πέτρινων φάρων της Ελλάδας. Η αποκατάσταση και η επαναφορά ενός σπουδαίου μνημείου της ευρύτερης πολιτισμικής μας παράδοσης είναι έργο που αποτελεί σταθμό στη συμβολή του Ιδρύματος στον Πολιτισμό και στη Ναυτιλία.

Το 2008 το Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη αποφάσισε τη χρηματοδότηση της νέας αποκατάστασης. Μετά από συνεννοήσεις με τα Υπουργεία Εμπορικής Ναυτιλίας και Εθνικής Άμυνας, το Πολεμικό Ναυτικό και την Υπηρεσία Φάρων, συζητήθηκαν οι λεπτομέρειες, ο τρόπος επισκευής και χρηματοδότησης, η επιλογή του αρχιτέκτονα και των συνεργείων και καθορίστηκε το πρόγραμμα των επόμενων ενεργειών. Μετά από τη μετάβαση του αρχιτέκτονα Δημήτρη Ευταξιόπουλου στο Φάρο του Ταινάρου, της πρώτης δηλαδή τοποθεσίας στο σχέδιο αποκατάστασης, ακολούθησαν αποτύπωση της υπάρχουσας κατάστασης και, σε συνεργασία με την Υπηρεσία Φάρων, δημιουργία πλήρους σειράς σχεδίων εκτέλεσης. Η τελική μελέτη εγκρίθηκε από το Ίδρυμα καθώς και από την Υπηρεσία Φάρων, ενώ δόθηκε και έγκριση από την Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων Πάτρας με την τεχνική υποστήριξη της Πολυτεχνικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.

      

Ο ιστορικός πετρόκτιστος Φάρος του Μαλέα δεσπόζει στο νοτιότερο άκρο της Πελοποννήσου, στο ομώνυμο ακρωτήριο, από το 1883. Το όνομά του είναι στενά συνυφασμένο με τον κίνδυνο, καθώς ο διάπλους του Μαλέα αποτελούσε ανέκαθεν εφιάλτη για τους ναυτικούς. Οι εργασίες στον Φάρο του Μαλέα άρχισαν στις 23 Μαΐου 2009, ύστερα από δύο ανεπιτυχείς προσπάθειες των συνεργείων να προσεγγίσουν τον Φάρο λόγω θαλασσοταραχής. Στους επόμενους 6 μήνες τα συνεργεία εργάσθηκαν υπό τις οδηγίες του αρχιτέκτονα και την αμέριστη συμπαράσταση και βοήθεια της τοπικής κοινωνίας. Οι συνθήκες ιδιαίτερα δύσκολες και δυσμενείς, με συνεχείς διακοπές των εργασιών λόγω θαλασσοταραχών, οι οποίες εμπόδιζαν τον ανεφοδιασμό υλικών και τροφίμων. Ιδιαίτερες δυσκολίες αντιμετώπισαν τα συνεργεία, καθώς ένα μήνα πριν την ολοκλήρωση του έργου και πάλι θαλασσοταραχή κατέστρεψε την εξέδρα. Η πλήρης αναπαλαίωση του Φάρου Μαλέα ολοκληρώθηκε τον Νοέμβριο του 2009 και ο Φάρος παραδόθηκε στην αρμόδια υπηρεσία του Πολεμικού Ναυτικού.

Ήδη προγραμματίζονται και άλλες ενέργειες για την ανάδειξη των πέτρινων Φάρων της Ελλάδας ως αρχείων της μακρόχρονης ιστορικής μας παράδοσης:

 

• Η αναγνώριση ως Διατηρητέων Μνημείων της πολιτιστικής μας κληρονομιάς από το Υπουργείο Πολιτισμού και Ευρωπαiκούς φορείς όσο περισσοτέρων πετρόκτιστων Φάρων της Ελλάδας.
• Η δημιουργία στο Ίδρυμα ενός κέντρου μελέτης, έρευνας και συγκέντρωσης στοιχείων σχετικά με τους πετρόκτιστους Φάρους της Ελλάδας ώστε να δημιουργηθεί ένα κέντρο συλλογής και επεξεργασίας εντύπου και ηλεκτρονικού υλικού για τους Ελληνικούς Φάρους.

---

Το μουσικό θέμα που κυριαρχεί στα video τα οποία παρουσιάζονται παρακάτω και μπορείτε να τα βρείτε μεμονωμένα στο κανάλι μας στο ΥouΤube το έχει γράψει ο ταλαντούχος συνθέτης Λευτέρης Μυσιργής αποκλειστικά για το faroi.com. Tον ευχαριστούμε ιδιαίτερα.

ΦΑΡΟΙ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

VIDEO

Watch live streaming video from faroi at livestream.com

---

Τελευταία νέα για τους Ελληνικούς Φάρους

---

Χαρακτηρίστηκε μνημείο ο Φάρος στο Πρασονήσι Ρόδου

Μετά από την σχετική απόφαση της υπουργού Πολιτισμού

Φεβρουάριος 2017

---

Ιστορικό μνημείο ο Φάρος της Πλάκας

Αίτημα για αποχαρακτηρισμό της περιοχής του φάρου

Σεπτεμβριος 2016

---

Παγκόσμια Ημέρα Φάρων Κυριακή 21 Αυγούστου

30 φάροι ανοικτοί στο κοινό την Κυριακή ρίχνουν φως στην ιστορία τους

Αυγουστος 2016

---

Πεζοπορία αλλά και δράση για την αναστύλωση του φάρου του Αφορεσμένου

Πεζοπορία στο ακρωτήριο του Αϊ Γιάννη στον φάρο

Φεβρουαριος 2016

---

Προσπαθούν για παρεμβάσεις στο Φάρο Αφορεσμένου

Ένα από τα εξαιρετικά νεότερα μνημεία της περιοχής

Ιανουάριος 2016

---

Ενέργειες ανακατασκευής του φάρου Αρμενιστής Μύκονος

Κύτταρο ζωής και τράπεζα εικόνων μιας Ελλάδας πολύτιμης

Οκτώμβριος 2015

---

Με οδηγό τους φάρους της Ελλάδας

Ενα ντοκιμαντέρ-αφιέρωμα στους επιβλητικούς άγρυπνους «φύλακες» της χώρας, μέσα από επτά διαφορετικές ιστορίες

---

Αναστηλώνεται ο πέτρινος φάρος της Μονεμβασιάς

Το έργο θα έχει ολοκληρωθεί ως τα τέλη Οκτωβρίου του 2015

---

Ιδιώτες «ανάδοχοι» θα φωτίζουν... φάρους

Το κράτος δαπανά για τη συντήρηση των φάρων 1,5 εκατ. ευρώ ετησίως, ενώ πάρα πολλοί παλαιοί πέτρινοι φάροι δεν λειτουργούν διότι βρίσκονται σε κακή κατάσταση.

---

Εκθεση "Oι Φάροι του Κόσμου" - Μέχρι 30/9/2013 στην Υδρα

---

Διεθνές συνέδριο της IALA στην Αθήνα 3 έως 7 Ιουνίου

---

Μνημεία χαρακτηρίστηκαν τρεις λιθόκτιστοι φάροι σε Παξούς και Αντίπαξους (27.3.2012)

Τρεις λιθόκτιστοι φάροι στους Παξούς και Αντίπαξους, που αποτελούν αξιόλογες αρχιτεκτονικές κατασκευές και συνέβαλαν στην ανάπτυξη και ασφάλεια της ναυσιπλοΐας χαρακτηρίστηκαν μνημεία, έπειτα από ομόφωνη απόφαση του Κεντρικού Συμβουλίου Νεωτέρων Μνημείων.
    Ο πρώτος φάρος, βρίσκεται στο βορειότερο σημείο των Παξών, στο ακρωτήριο της Λάκκας. Στο σημείο αυτό χτίστηκε φάρος από τους 'Αγγλους το 1825, που όμως καταστράφηκε το 1913 από σεισμό. Στη θέση του χτίστηκε το 1919 ο νέος, που δεσπόζει μέχρι σήμερα. Ο φάρος παρέμεινε σβηστός κατά τον Β'Α Παγκόσμιο πόλεμο για να επαναλειτουργήσει το 1951. Ηλεκτροδοτήθηκε το 1971. Πρόκειται για τετράγωνο λιθόκτιστο πύργο, ύψους 9,1 μέτρων, ενσωματωμένο στη νοτιοδυτική πλευρά του κτιρίου, που συμπληρώνεται από σπίτι και νεότερο βοηθητικό κτίσμα. Επίσης, στον περίβολο του φάρου βρίσκεται και ναΐσκος του Αγίου Νικολάου. Ο πύργος χαρακτηρίζεται από συμπαγή όγκο και συμμετρική διαμόρφωση. Στο εσωτερικό του φαρόσπιτου διαμορφώνονται τρία δωμάτια και χώρος υγιεινής. Η εξωτερική τοιχοποιία του φάρου παρουσιάζει προβλήματα λόγω καθιζήσεων, ωστόσο εσωτερικά οι χώροι είναι καλοδιατηρημένοι.
    Ο δεύτερος φάρος βρίσκεται στη νησίδα Παναγιά των Παξών και η πρόσβαση γίνεται από τον Γάιο με πλοίο. Περιλαμβάνει τετράγωνο πύργο, ύψους 11,5 μέτρων, που χτίστηκε από τους 'Αγγλους στα μέσα του 19ου αιώνα. Το 1864 εντάχθηκε στο ελληνικό φαρικό σύστημα. Κατά την περίοδο του Β'Α Παγκοσμίου πολέμου παρέμεινε και αυτός σβηστός και επαναλειτούργησε το 1946. Περίπου το 1950 κατασκευάστηκε και προσθήκη που αποτελείται από κοιτώνα, αποθήκη και τουαλέτα.
    Ο τρίτος φάρος, στη θέση Οβορός των Αντίπαξων, περιλαμβάνει τετράγωνο λιθόκτιστο πύργο, ύψους 10,9 μέτρων, φαρόσπιτο και βοηθητικό κτίσμα στον περίβολο. Κατασκευάστηκε το 1906 και παρέμεινε σβηστός κατά τον Β'Α Παγκόσμιο πόλεμο. Επαναλειτούργησε το 1945 και ηλεκτροδοτήθηκε το 1985. Στο σπίτι του φάρου οδηγεί λίθινη αρθρωτή κλίμακα.     Σημειώνεται ότι η ομόφωνη γνωμοδότηση του ΚΣΝΜ αφορά στο χαρακτηρισμό των αρχικών κτισμάτων των φάρων, χωρίς να περιλαμβάνονται τα νεωτερικά προσκτίσματα και τα επικτίσματά τους.
Αντίθετα, το Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων γνωμοδότησε υπέρ του μη χαρακτηρισμού ως μνημείου φάρου στη νήσο Οθωνοί, στο νομό Κέρκυρας, που αποτελεί τον πρώτο φάρο που συναντούν τα διερχόμενα από την Αδριατική πλοία. Ο φάρος, με κυκλικό πύργο ύψους 10 μέτρων στο κέντρο του οικοδομήματος, λειτούργησε για πρώτη φορά το 1872. Κατά την περίοδο του Β'Α Παγκοσμίου πολέμου βομβαρδίστηκε και επαναλειτούργησε το 1945. Εκτεταμένες επισκευές πραγματοποιήθηκαν το 1949, καθώς και το 1959 και το 1970. Από το 1984 δε ο φάρος είναι ηλεκτροδοτούμενος. Ωστόσο, οι αποκαταστάσεις του φάρου δεν κρίθηκαν ιδιαίτερα επιτυχημένες, καθώς ο πύργος είναι ανακατασκευασμένος με οπλισμένο σκυρόδεμα, ενώ ο αρχικός πύργος ήταν σύμφωνα με τους κατοίκους λιθόκτιστος. Αυτός ήταν και ο λόγος που οδήγησε τα μέλη του ΚΣΝΜ στην απόφαση του μη χαρακτηρισμού του φάρου ως μνημείου.

---

« Η ΤΗΝΟΣ ΤΩΝ ΦΑΡΩΝ ». Η έκθεση διοργανώνεται από το Πνευματικό Εκπολιτιστικό Κέντρο Πανόρμου Τήνου σε συνεργασία με την Υπηρεσία Φάρων του Πολεμικού Ναυτικού. Σκοπός της έκθεσης είναι η ανάδειξη της πολιτιστικής σημασίας των τριών πέτρινων φάρων της Τήνου, οι οποίοι έχουν κηρυχθεί διατηρητέα ιστορικά μνημεία και είναι συνδεδεμένοι με την ναυτική παράδοση της Ελλάδας. Θα παρουσιασθεί η ιστορική τους εξέλιξη μέσα από αρχιτεκτονική, τεχνολογική αλλά και κοινωνική σκοπιά .

---

Παγκόσμια Ημέρα Φάρων - ΚΥΡΙΑΚΗ 19 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 2012

Η Παγκόσμια Ημέρα Φάρων καθιερώθηκε το 2003 με πρωτοβουλία της Διεθνούς Ενωσης Φαροφυλάκων και γιορτάζεται κάθε χρόνο την τρίτη Κυριακή του Αυγούστου. Σκοπός αυτής της πρωτοβουλίας είναι η ενημέρωση των πολιτών γιά τη σημασία των φάρων και των υπόλοιπων ναυτικών βοηθημάτων στη ναυσιπλοία, αλλά και η προβολή του έργου που επιτελούν οι φαροφύλακες, συχνά κάτω από δύσκολες συνθήκες.

Την ημέρα αυτή οι φάροι είναι ανοιχτοί για το κοινό, με την πραγματοποίηση διάφορων εκδηλώσεων. Η Παγκόσμια Ημέρα Φάρων γιορτάζεται φέτος σε 350 φάρους, που ανήκουν σε 50 χώρες του κόσμου.

Η ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΑ ΜΟΥ ΑΥΤΗ ΕΙΝΑΙ ΑΦΙΕΡΩΜΕΝΗ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΜΟΥ ΓΡΗΓΟΡΗ ΚΑΙ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ .... ΤΟΥΣ ΕΥΧΟΜΑΙ Η ΑΓΑΠΗ ΚΑΙ Η ΤΑΠΕΙΝΟΤΗΤΑ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΦΑΡΟΙ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΤΟΥΣ ! Βιβλίο Επισκεπτών Τελευταία ενημέρωση στις 2 ΜΑΡΤΙΟΥ 2017