Νικολάος Φιλοσοφώφ (1867-1946)

Με ζωή σχεδόν μυθιστορηματική, ο Φιλοσοφώφ ανήκε σε μια οικογένεια που είχε ανέκαθεν στενές σχέσεις με την Τσαρική αυλή αλλά και την ελληνική βασιλική οικογένεια.
Ο Νικόλαος Φιλοσοφώφ του Νικολάου και της Σοφίας γεννήθηκε στην Αγία Πετρούπολη στις 28 Απριλίου του 1867. Γόνος αριστοκρατικής οικογένειας, ευπαρουσίαστος, λάτρης της λογοτεχνίας και της μουσικής .

Φοίτησε στη Ρωσική Σχολή του Αυτοκρατορικού Ναυτικού όπου αποφοίτησε το 1887. Παντρεύτηκε και απέκτησε δύο γιούς. Δυστυχώς δεν έχουν διασωθεί τα ονόματα της συζύγου του και των γιών του. Οι σχέσεις του με την αυλή του Τσάρου Νικόλαου Β΄ ήταν πολύ καλές. Μάλιστα φημολογείτο ότι είχε βαπτίσει ένα από τα παιδιά του Τσάρου.

Υπηρέτησε σε διάφορες θαλάσσιες υπηρεσίες του Ρωσικού Ναυτικού. Το 1907 βρίσκεται στην Κρήτη, Κυβερνήτης του καταδρομικού «Χιβίντιτς» ως επικεφαλής της Ρωσικής Ναυτικής Ειρηνευτικής Δύναμης η οποία έδρευε στην Μεγαλόνησο.

Στις 21 Φεβρουαρίου 1907 το Αυστριακό Υπερωκεάνιο Ιμπεράτριξ που εκτελούσε το δρομολόγιο Τεργέστη-Καλκούτα λόγω κακοκαιρίας προσαράζει σε ύφαλους της νησίδας Ελαφόνησος (τόπος μαρτυρίου 800 άμαχων Κρητών από τους Αιγύπτιους το 1824) που βρίσκεται ΝΔ του νομού Χανίων. Στο Ιμπεράτριξ επέβαιναν 144 μέλη του πληρώματος και 38 επιβάτες. Ο Φιλοσοφώφ καταφθάνει με το Χιβίτιτς, το πλοίο Κάστωρ και το τορπιλοβόλο 212 και περισυλλέγουν τους ναυαγούς.

Το Χιβίντιτς κατάφερε να περισυλλέξει 108 ναυαγούς, 36 ναυαγοί περισυλλέγονται από τα άλλα πλοία. Δυστυχώς χάνονται στα νερά του Λιβυκού πελάγους 38 ναυαγοί. Για την σωτηρία των ναυαγών ο Φιλοσοφώφ βραβεύεται από την Ελληνική Κυβέρνηση και ο Τσάρος Νικόλαος του απονέμει τον τίτλο του Ναυάρχου. Το 1914 τοποθετείται στην Οδησσό, Διευθυντής των Φάρων και της Πλοηγίας του Ευξείνου Πόντου.

Η επανάσταση των Μπολσεβίκων το 1917 βρίσκει την οικογένεια Φιλοσοφώφ να μάχεται στο πλευρό του Τσάρου. Χάνει τον ένα γιό του στα πεδία των μαχών της επανάστασης. Μετά την πτώση του Τσάρου η οικογένεια Φιλοσοφώφ διώκεται από τους Μπολσεβίκους , αυτοκτονεί ο δεύτερος γιός του και η σύζυγος πεθαίνει από τις κακουχίες.

Μόνος ο Φιλοσοφώφ διαφεύγει από την Οδησσό και φτάνει πεζός στην Κωνσταντινούπολη και από εκεί με πλοίο στην Ελλάδα. Στα ελάχιστα προσωπικά του αντικείμενα που φέρνει μαζί του στην Ελλάδα περιέχονται η Αγία Γραφή, ένα χάρτης με το Φαρικό Δίκτυο του Ευξείνου Πόντου, ένα βιβλίο με το γενεαλογικό δέντρο της οικογένειας Φιλισοφώφ και μερικές φωτογραφίες.

Στην Αθήνα φιλοξενείτε στην αυλή του βασιλιά Γεωργίου στο Τατόι αλλά η θλίψη για τις απώλειές του δεν του επιτρέπουν να ζήσει την κοσμική ζωή του παλατιού και μετακομίζει.

Το 1922 παρουσιάζεται στην Διεύθυνση Φάρων στον τότε Διευθυντή της Υ. Φάρων Στυλιανό Λυκούδη, και του ζητά να προληφθεί σαν φαροφύλακας. Ο Λυκούδης τον ενημερώνει ότι προτίθεται να τον τοποθετήσει ημερομίσθιο επιστάτη, διότι δεν είχε αποκτήσει την Ελληνική Υπηκοότητα, στον νέο Φάρο της Ελαφονήσου στην Κρήτη. Σύμφωνα με τα λόγια του Λυκούδη όταν έδειξε στον χάρτη την περιοχή του Φάρου της Ελαφονήσου ο Φιλοσοφώφ κατέρρευσε και με δάκρυα στα μάτια του αφηγήθηκε την ιστορία του Ιμπεράτριξ.

…….<<Εκεί που έσωσα δεκάδες ναυαγούς εκεί σώθηκα και εγώ ναυαγός της ζωής>>…..

Το 1923 παντρεύεται για δεύτερη φορά με την Μαρία Ιβάνοβα Ρωσίδα πρόσφυγα από την Οδησσό και κατά 30 χρόνια νεώτερη του. Αλλά η ζωή του επιφύλασσε άλλη μια κακουχία, η σύζυγός του απεβίωσε από βαριά ασθένεια το 1925 στο Γαλλικό Νοσοκομείο των Αθηνών.

Την 11 Οκτωβρίου του 1924 λαμβάνει την Ελληνική Υπηκοότητα και ορκίζεται μόνιμος Επιστάτης Α΄ τάξης. Το 1926 μετατίθεται στο φάρο Απολυτάρες Αντικυθήρων όπου γνωρίζει και παντρεύεται με την Σαμπία (Πιπίνα) Χαρχαλάκη το 1927 και αποκτούν ένα γιο τον Νικήτα. Παραμένει στα Αντικύθηρα μέχρι την αποστρατεία του το έτος 1933. Μετά την αποστρατεία του, παραμένει για άλλα 2 χρόνια στην Υ. Φάρων ως καθηγητής φαροφυλάκων.

Τα τελευταία χρόνια της ζωής του τον βρίσκουν να ζει στα Αντικύθηρα σε ένα σπίτι που του παραχωρήθηκε από το Ελληνικό Κράτος, παραδίδοντας μαθήματα γαλλικών, επιστατώντας στο Γυμνάσιο και ασκώντας το επάγγελμα του ιατρού, καθώς είχε σχετικές γνώσεις.

Λόγω του σεβασμού που έδειχναν στο πρόσωπό του οι Γερμανοί και Ιταλοί κατακτητές, ο Φιλοσοφώφ κατάφερε να διασώσει μεγάλο μέρος των ιστορικών αρχείων των δύο νησιών τα οποία γλύτωσαν την πυρά, σε αντίθεση με πολλά μέρη της Ελλάδας, όπου οι κατακτητές κατά την αποχώρησή τους, έκαψαν τα τοπικά αρχεία.

Φωτογραφίες από τη ζωή του Ναυάρχου Νικολάου Φιλοσοφώφ (1867-1946) όπως παρουσιάσθηκε στην έκθεση «Ένας Ναύρχος Φαροφύλακας» που διοργάνωσε η Πολιτιστική Εταιρεία Κυθήρων για λογαριασμό του Δήμου Κυθήρων (Κυθηραϊκός Σύνδεσμος Χώρας, 22/7-10/8 2016), μέρος του 2ου Φεστιβάλ Δήμου Κυθήρων, «Ταξίδι στα Κύθηρα». Το πρωτότυπο υλικό ανήκει στην οικογένεια Φιλοσοφώφ.

ΠΗΓΕΣ : Πετρόκτιστοι Φάροι – Ταίναρο και Μαλέας, του «Ιδρύματος Αικατερίνης Λασκαρίδη» , άρθρο του δημοσιογράφου Νικόλα Ζηργάνου, «Νικόλαος Ν. Φιλοσοφόφ», Ελληνικοί Παραδοσιακοί Φάροι, Επτά Ημέρες, Εφημερίδα «Καθημερινή», Κυριακή 13 Αυγούστου 1995, σ. 28