Το φαρικό μνημείο της Φυκιότρυπας αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα φάρων στο βόρειο Αιγαίο και στις ακτές της Μικράς Ασίας, ένα από τα ελάχιστα σωζόμενα, κατασκευασμένο στη διάρκεια της όγδοης δεκαετίας του 19ου αιώνα, για να διευκολύνει την προσέγγιση στο λιμάνι της Μυτιλήνης αλλά και τη ναυσιπλοΐας στο στενό μεταξύ Λέσβου και ακτών Μικράς Ασίας.
Πρόκειται για ένα μικρό κτήριο, συνολικά 25 περίπου τετραγωνικών, χτισμένο στο ακρότατο σημείο της νησίδας όπου χτίσθηκε η αρχαία Μυτιλήνη, πάνω σε έναν κεκλιμένο βράχο με μορφή προσαραγμένου πετρωμένου σκάφους.
Με απεριόριστη θέα προς βορρά, ανατολή και νότο, ο φάρος της Φυκιότρυπας είναι ένα ακόμα σήμα κατατεθέν της Μυτιλήνης. Για τούτο και παρουσιάζεται σε δεκάδες καρτ ποστάλ της Μυτιλήνης πριν τη απελευθέρωση του νησιού αλλά και μετά. Επίσης έχει ζωγραφιστεί και από το Θεόφιλο Χατζημιχαήλ. Το υπουργείο Πολιτισμού το κήρυξε διατηρητέο μνημείο.
Στη διάρκεια της ναζιστικής κατοχής χρησιμοποιήθηκε ως στρατιωτικό φυλάκιο. Ενώ αποτελεί και μνημείο της εθνικής αντίστασης στη Λέσβο, αφού οι Ναζί κατακτητές έβαζαν τα πτώματα των εκτελεσμένων αγωνιστών σε τσουβάλια μαζί με μια μεγάλη πέτρα και αφού τα έδεναν τα μετέφεραν σε παρακείμενη γερμανική βενζινάκατο ή επιταγμένο αλιευτικό και τα πετούσαν (!) στη θάλασσα ανοικτά της «Φυκιότρυπας». Αυτό το γεγονός αποτέλεσε και αφορμή για την ονοματοδοσία του φάρου ως «ΠΡΟΣΚΟΠΙΚΗ ΕΣΤΙΑ ΠΕΤΡΟΣ ΓΚΕΡΓΚΕΤΣΟΣ - ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΖΛΑΤΟΓΛΟΥ», στο όνομα δυο νέων προσκόπων της Μυτιλήνης που εκτελέστηκαν από τα ναζιστικά στρατεύματα κατοχής στα γειτονικά Τσαμάκια, λίγες δεκάδες μέτρα μακρύτερα.
Μετά τον Εμφύλιο και μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1960, στο χώρο του φάρου στεγαζόταν το Σύστημα των Ναυτοπροσκόπων της Μυτιλήνης. Από τα μέσα της δεκαετίας του 1960 και για λόγους κυρίως αμυντικής θωράκισης της περιοχής, ο φάρος παραδόθηκε στο Στρατό, με τους Προσκόπους της Μυτιλήνης όμως πάντα να έχουν σχέση με το χώρο. Μάλιστα το καλοκαίρι του 1974 και μετά την τουρκική εισβολή στην Κύπρο, πρόσκοποι συνέβαλαν στη σε πολύ μικρό χρόνο μετατροπή του φάρου σε στρατιωτικό φυλάκιο.
Μετά το 1974 και για πολλά χρόνια, ο φάρος της Φυκιότρυπας χρησιμοποιείτο ως στρατιωτικό φυλάκιο όπως οι συνθήκες της εποχής και οι αμυντικές ανάγκες επέβαλαν, μέχρις ότου στα μέσα της δεκαετίας του 1980, για λόγους που είχαν να κάνουν με την στατικότητα του κτίσματος, αυτό να εγκαταλειφθεί.
Ο φάρος επισκευάσθηκε πρόσφατα με τη χρηματοδότηση της σημερινής γενικής γραμματείας Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής. Ήδη δε η τοπική προσκοπική κίνηση, με χρηματοδότηση της νομαρχιακής αυτοδιοίκησης Λέσβου και της γενικής γραμματείας Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής του υπουργείου Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων, μετέτρεψε το φαρικό οίκημα σε «πράσινο» κτήριο. Αυτόνομος δηλαδή ενεργειακά, με τη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (φωτοβολταϊκό τόξο) και με στέρνα βρόχινου νερού για την κάλυψη αναγκών καθαριότητας, ο φάρος της Φυκιότρυπας.
